Skateboarding w obiektywie Polskiej Kroniki Filmowej

Przez ostatnie dziewięć lat bezskutecznie próbowałem odnaleźć owiane legendą materiały z Polskiej Kroniki Filmowej. Wielokrotnie słyszałem, że pojawiały się w niej nagrania prezentujące nieznany jeszcze w Polsce skateboarding. Dziś, z okazji Światowego Dnia Deskorolki z dumą ogłaszam, że mi się udało. Przed Wami skateboarding w obiektywie Polskiej Kroniki Filmowej!

„Na desce”

Polskie Kroniki Filmowe, to magazyny filmowe, prezentujące różne treści m.in. o tematyce ze świata kultury, sportu lub polityki, których nowe odcinki pojawiały się co tydzień. Wyświetlano je w kinach przed rozpoczęciem seansów, a realizowała je warszawska Wytwórnia Filmów Dokumentalnych i Fabularnych. Idąc do kina widz mógł spodziewać się dosłownie wszystkiego. Od partyjnych wystąpień na wiecach robotniczych, po relacje z otwarcia kolejnej Tysiąclatki. Czasem jednak trafiały się nagrania prezentujące ciekawostki ze świata. Ci szczęśliwcy, którzy w 1979 r. przed porannym seansem „Bolka i Lolka” trafili na kronikę o numerze 79/48B, mogli doznać małego szoku. Kto by przypuszczał, że po materiałach o rolniku stosującym konstrukcje metalowe w budynkach gospodarczych lub po prezentacji mongolskiego kwintetu ze szkoły muzycznej w Ułan Bator na ekran wjadą deskorolki.

„Kiedy parę lat temu ten sport zdobywał popularność, wydawało się, że szał szybko minie. A jednak poczciwa łyżwo-deska nadal króluje na ulicach i specjalnych torach” – relacjonował lektor w materiale „Na desce”. Na nagraniach obserwujemy młodych ludzi jeżdżących po wczesnym skateparku, najprawdopodobniej gdzieś w Zachodniej Europie. „Moda na deskę dociera także i do nas. Bądźmy praktycznie. Spróbujmy zamiast samochodem dojeżdżać do pracy na deskach” – zachęcali autorzy materiału.

„Akrobacje w tłumie”

W kronice z 1980 r. (80/20A) trafiamy już na solidny materiał źródłowy, bowiem film „Akrobacje w tłumie” w całości przedstawia warszawskich deskorolkarzy. Autorem nagrań jest Janusz Kuźniarski, który wraz ze swoją kamerą 38 mm wybrał się w okolice Placu Zamkowego, aby zarejestrować lokalnych „łyżwo-deskarzy”. Widzimy tam grupę kilkunastu młodych ludzi w tym dwie dziewczyny. To, co może zadziwiać jest fakt, że zdecydowana większość osób jeździ na deskach jednego producenta, czyli Jarosława Kwaśnego, któremu zawdzięczamy takie klasyki jak AJK Warszawa Roller, Mercedes i Roller. Wszystkie z charakterystycznymi obłymi kółkami – znakiem rozpoznawczym polskich desek okresu PRL. „Nowy i coraz popularniejszy sport. Nie ma jeszcze nawet oficjalnej polskiej nazwy z angielska skate-board. We wstępnym, niezbyt zręcznym tłumaczeniu łyżwo-deska” – tłumaczy lektor.

Podczas odbudowy Zamku Królewskiego Plac Zamkowy zyskał wyjątkowo równą nawierzchnię, w całości pokrytą płytami marmurowymi. Zostało to od razu docenione przez miłośników nowego sportu. „Gładka nawierzchnia, odpowiednie pochylenie. Jeżdżą tu chłopcy i dziewczęta, próbują nawet występów parami” – tłumaczy lektor, po czym przed kamerą przejeżdżają chłopak i dziewczyna siedząc na deskach, na przeciw siebie i trzymając się za ręce.

Uprawiano tam freestyle skateboarding w polskim wydaniu. Ówczesnym zawodnikom nie były obce piruety, skoki przez inne deski (tzw. hippiejump), balansowanie na dwóch kółkach podczas jazdy (tylnych lub przednich), a nawet jazda na kilku deskach ustawionych jedna na drugiej. Rekordzistką w tej konkurencji była Manuela Makowska, która potrafiła jechać na jedenastu deskach równocześnie. Plac Zamkowy był ich drugim domem. Niejednokrotnie spędzali tam wszystkie wolne chwile, aby móc wspólnie pojeździć.

• 

• 

• 

„Na desce”

„Tylko w kaskach i specjalnych ochraniaczach na łokcie i kolana można było startować w warszawskich zawodach na skateboardzie. Słusznie, bo nie jest to sport bezpieczny, a z techniką jazdy bywa różnie” – wyjaśnia lektor w materiale „Na desce”. W 1980 r. w warszawskim parku Królikarnia rozegrano kolejne już zawody deskorolkowe. Ich organizatorem był Warszawski Okręgowy Związek Narciarki. Wśród widzów ze swoją kamerą znalazł się także Zbigniew Skoczek, który utrwalił tamte wydarzenia, a relację z zawodów umieszczono w odcinku 80/25A Polskiej Kroniki Filmowej. Dzięki niemu możemy dziś podejrzeć jak rozgrywano w Polsce zawody w slalomie i jeździe figurowej, jak wówczas określano konkurencję freestyle skateboarding.

Slalom rozegrano przy ulicy Puławskiej. Na jednej z alejek zjazdowych, na dystansie ok. 200 m porozstawiano 40 pachołków do omijania. W tej konkurencji zwycięzcą drugi raz z rzędu został Piotr Wysocki, z czasem 43,1 sekundy. Kilka lat później wraz z Włodzimierzem Starostą przygotują publikację „Wrotki i deskorolka (1987 r.), w której opiszą podstawy treningu jazdy na deskorolkach.

Ciekawie jest patrzeć na upadki ówczesnych deskorolkarzy. Na nagraniach widać, że nie posiadają jeszcze umiejętności upadku z przewrotem, który, jak wiemy, minimalizuje skutki uderzenia o ziemię.

Jazda figurowa rozegrana była po raz pierwszy i cieszyła się mniejszym zainteresowaniem. „Akrobacje wręcz cyrkowe. To już nie zabawa, a wyczyn. Zwycięża Wojciech Bieliński” – dowiadujemy się z filmu. Tuż za nim uplasował się Maciej Sawicki, który w okolicach roku 1979 lub 1980, wraz grupą kolegów wystąpił w reklamie loterii „Fortuna”. W nagraniu tym wzięło udział 7 zawodników, każdy z inną literą słowa „fortuna”. Jadąc za sobą rozjeżdżali się przed kamerą prezentując poszczególne litery. Film ten wyświetlany był potem w kinach przed kroniką filmową.

• 

• 

„Pół rury”

Ostatnim deskorolkowym materiałem, który pojawił się w kronikach filmowych w 1980 r. był film „Pół rury” (80/27A). „Pokazywaliśmy niedawno w kronice, jak na warszawskim Placu Zamkowym harcują amatorzy desek. Dziś w tym sporcie są już regularne zawody i różne specjalności od względnie prostego slalomu, po jazdy akrobatyczne” – opowiada lektor i kontynuuje „do najtrudniejszych należą pół rury. W tym przekroju trzeba jeździć tak, by za każdym nawrotem poza obręb rury wyszły dwa kółka„. „Pół rury”, to nic innego jak jazda po rampie. Prezentowany materiał to w całości zagraniczne ujęcia. W Polsce o „pół rurach” nikt jeszcze nie wiedział. Królowały slalom i jazda figurowa.

Na przełomie lat 70. i 80. deskorolka była wyjątkowo medialnym zjawiskiem. Była czymś nowym i egzotycznym w Polsce. Powiewem zachodniego stylu życia, ubarwionym kolorowymi deskami. Nic więc dziwnego, że pierwsi deskorolkarze wzbudzali taką sensację. Oprócz materiałów w kronikach filmowych, deskorolki regularnie pojawiały się w licznych czasopismach. Niestety zainteresowanie skateboardingiem ucichło wraz z nadejściem stanu wojennego, który doprowadził do upadku pierwszej sceny deskorolkowej w Polsce, a na jej odrodzenie musieliśmy poczekać, aż do końca lat 80.

Jeśli podoba Ci się moja działalność i chcesz, aby podobnych treści było więcej, to możesz mnie wesprzeć za pośrednictwem platformy Patronite. Do czego gorąco zachęcam i mam nadzieję, że zobaczymy się na desce! 🙂